نگاهي به جلد پانزدهم دايره المعارف تشيع

پايان واقعي يک دانشنامه

 دکتر حسين خندق‌آبادي، سرويراستار دايره‌المعارف

دايره‌المعارف تشيع طي اين 30 سال فراز و فرودهاي بسياري داشته است؛ از شروع پرتوان نخستين خود، که هم بنيه مالي خوبي داشت و هم پشتوانه علمي قوي، تا چندين پرتگاه که تا دم تعطيلي رفت، بيشتر هم به سبب دريغ داشتن حمايت‌هاي مالي، که سهل است و البته مصادره اموال وقفي‌اش. دوستان آشنا با دانشنامه و دانشنامه‌نويسي من مي‌دانند چه دشوار است سروسامان دادن به يک دانشنامه؛ آنقدر که ازجمله بزرگ‌ترين مزاياي دايره‌المعارف تشيع اين است که به پايان واقعي نزديک شده است.
خوشحالم که از زماني که دايره‌المعارف تشيع به لطف غفاري، رئيس انتشارات حکمت، از آخرين پرتگاه رهيد، سهمي اندک در انجام رساندن اين کار داشته‌ام. کوشيده‌ام تا حد ممکن به‌خصوص با ياري گرفتن از دوستانم در دانشنامه جهان اسلام تا جاي ممکن مجلدات آخر را به قوت مجلدات نخست برسانيم. در اين جلد همچنان مقالاتي از گذشتگان هست؛ از جمله مدخل‌هاي «مازندران»، «مشهد»، «مکه» و «مدينه» از مرحوم حسين کريمان، مدخل بلند «محمدبن عبدالله» از حسن يوسفي اشکوري، مدخل «مناره» از محمود فاضل و نيز بايد اشاره کنم به مدخل «مصحف علي» که تنها مدخل به قلم بهاءالدين خرمشاهي در اين جلد است. از مدخل‌هاي مهم ديگر بايد به مدخل بلند «مسجد» نوشته دوست خوبم مهدي گلچين عارفي و همسرش نگار صبوريان اشاره کنم، که نمونه بسيار خوبي است براي مدخل دايره‌المعارفي در تراز بالا.

 مدخل مهم ديگر مدخل خوش‌ساخت و پراطلاع «مباهله» نوشته کمال‌الدين غراب است که پيش از اين کتابي تحقيقي با همين عنوان از او در انتشارات حکمت چاپ شده بود. مدخل «مقبره» در معرفي مدفن‌ها و زيارتگاه‌هاي مهم شيعي است به قلم اکرم ارجح و احمد خامه‌يار.دو مدخل مربوط به مجلسي‌ها (پدر و پسر) به قلم همکارم خانم مريم کياني‌فريد است. همچنين مدخل «مشروطيت» از دوست خوبم صادق حيدري نياست. از مدخل‌هاي هنري مدخل «ميرعماد قزويني» خوشنويس (نوشته ولي‌الله کاووسي)، «محمد زمان» نقاش (نوشته معصومه ميرسعيدي) و مدخل «موسيقي» (نوشته بابک خضرائي) را مي‌توان نام برد که هر سه مولف از متخصصان در اين زمينه و دوستانم در گروه هنر دانشنامه جهان اسلام هستند.

 همچنين خوب است اشاره کنم به مدخل‌هاي «مکتب اصفهان»، «مکتب تهران» و «مکتب شيراز» از سعيد انواري، «مرثيه و مراثي» از مرضيه محمدزاده، «محبت» از حسن سيدعرب، «مدرس، سيدحسن» از سعيد طاووسي و مدخل‌هاي فراوان و استانداردي که حسن انوشه و همکارش عليرضا خدابنده‌لو در زمينه تاريخ و ادبيات نوشته‌اند و آنهايي که حسين عسگري در زمينه اصول فقه نوشته و همچنين مدخل‌هاي پراطلاع و پاکيزه حميد باقري در زمينه اصطلاحات حديثي و مدخل‌هايي که شهرام صحرايي، دوست دانشنامه‌نويس ديگرم، در رجال نوشته است، به‌خصوص مدخل «مولوي» که در آن موضع مخالف و موافق علماي شيعه درباره مولوي و مثنوي‌اش معرفي شده است.